Familieproblemen – hoe ga je ermee om?

Verschillende oorzaken

In de achterliggende jaren heb ik veel verhalen gehoord van cliënten, die met familieproblemen te maken hadden. Vaak zie ik ze opgegroeid zijn in een gezin waarin een en ander speelde, en dat die ervaringen in hun huidige relatie(s) op de achtergrond meedeinen. Ook heb ik jongeren en kinderen in behandeling gehad, die er nog middenin zaten. Of het nu gaat om geldproblemen, chronische ziekte, verlieservaringen, echtscheiding of relatieproblemen, het heeft impact op je eigen ontwikkeling en ook op de manier waarop je in relaties staat. De problemen die spelen zijn een dominante factor waardoor je weinig ruimte hebt om goed te ontwikkelen.

Geldproblemen 

Financiële problemen hebben enorm veel impact. Het geeft veel stress in het gezin, want je moet je best doen om de eindjes aan elkaar te knopen. Je voelt verantwoordelijkheid drukken en ook de onmacht om het op te lossen. Je kunt niet alles zomaar kopen, van cadeautjes, kleding, of zelfs de gewone basisdingen van eten en drinken. Als kind merk je dat op en ga je mee zorgen dat het of niet opvalt, of meehelpen om de kosten te dragen. In je latere leven kan het zomaar zijn dat je zeer nadrukkelijk bezig bent met ‘hamsteren’, hard werken om genoeg geld te hebben en voor je gezin te zorgen. Of je let zo op iedere cent en controleert alle uitgaven van je partner, dat er geen normaal leven mogelijk is. Alles draait om geld(stress).  

Chronische problemen

Vaak zijn financiële problemen het gevolg van chronische problemen, omdat er extra kosten zijn en er ook minder gewerkt kan worden. Dan heb je het over langdurige psychische klachten van ouders, bijvoorbeeld terugkerende depressies. Of het niet goed kunnen functioneren door bijvoorbeeld autisme, of burn-outklachten waarvan je niet voldoende bent hersteld. Dat heeft al impact op zichzelf. Als kind leer je om rekening hiermee te houden, en je offert vaak wat van jezelf op. Maar ook chronische ziekten of lichamelijke klachten van ouders hebben invloed op het gezin. Er gaat veel aandacht naar het ziek-zijn en de beperkingen, het meehelpen en samen doen. Dat is niet erg, maar het is wel een extra belasting, ook voor het kind. Wat ik zie is dat het kan uitlopen op niet goed voor jezelf zorgen en op de ander gericht zijn. Of een heleboel frustratie en afstand nemen van de familie. Zeker als er een negatieve spiraal is van hulpeloosheid die alle energie wegzuigt. Je kunt dan geen ziekte of klacht meer verdragen, ook niet van je partner.

Heftige verlieservaringen

Er zijn van die gebeurtenissen die je leven voorgoed veranderen. Denk aan het verlies van een ouder, of een broertje of zusje. Dat is zo ingrijpend: het leven staat stil en je moet toch door. En zeker in een samenleving die maar doordendert, en ook verwacht dat je zo snel mogelijk weer gewoon meedoet, is het schrijnend dat je tijd nodig hebt om het verlies met je mee te dragen. Het is mooi als je als gezin een manier van leven vindt, van herdenken, samen rouwen, en praten. Maar het gebeurt ook dat de rouw ervoor zorgt dat het leven stilstaat en ieder tot zwijgen komt. Als kind neem je het mee, je leven in, die lege plek en het kan ervoor zorgen dat je bang bent om je te hechten omdat je niet nog iemand wilt kwijtraken.

Handicap of beperking van brusjes

Het kan ook zijn dat je als kind opgroeit met een broer of zus met een verstandelijke of lichamelijke beperking. Of met bijvoorbeeld ADHD. Of met een chronische ziekte. Hoe je het ook wendt of keert, het is heel begrijpelijk dat ouders daar veel energie en aandacht aan geven. Als je niet oplet, komen ‘gezonde’ kinderen in het gedrang. Ze gaan mee zorgen, of ze trekken zich terug en zijn stil, of vragen op een extreme manier om aandacht. Het heeft zo zijn uitwerking op je volwassen leven. Het gaat vaak om gezien te worden op jouw eigen manier, jouw eigen plekje.    

Scheiding en relatieproblemen

Als er strijd is tussen ouders, in of na de relatie, is dat heftig en onveilig voor kinderen. Hun leventje wat beschermd en beschut zou moeten zijn, ligt overhoop. Kinderen voelen de sfeer tussen ouders en reageren daarop. Het geeft ook gebroken vertrouwen als ouders uit elkaar gaan. Het belangrijkste is dat de aandacht van kinderen bij onveiligheid naar de ouders gaat en ze geen rust en ruimte hebben voor hun eigen ontwikkeling. Pas als er stabiliteit is kan dat verder gaan. Kinderen nemen dit mee in hun eigen relaties en beleving van zichzelf.  Hoe kun je hechten, hoe kun je boos zijn, de schuld op je nemen.

Problemen en steunfactoren

Vaak zie ik dat meerdere problemen tegelijkertijd spelen. Dat er chronische problemen zijn van ziekte of psychische klachten, of een verlieservaring, en daardoor een scheiding komt, en dat weer zorgt voor financiële problemen. Je kunt allerlei combinaties bedenken, en je snapt dan wel hoe zwaar dat is en hoeveel impact het voor een kind kan hebben. En let wel, zorgen gaan niemands huis voorbij. Wat vooral bepalend is, of deze dominante factoren ergens in evenwicht worden gehouden door steunfactoren. Hoeveel veerkracht heb je als persoon: je karakter, je intelligentie, je vermogen om met dingen om met dingen om te gaan. Of hoe sterk ben je als gezin: samen dragen, positief waarderen, praten, ontspanning zoeken. En heb je steun vanuit de omgeving, of sta je als gezin op jezelf? Dat speelt allemaal mee in het wel of niet goed kunnen ontwikkelen.

Wat kun je ermee (doen)?

Allereerst is het goed om te beseffen, dat ieder de gebrokenheid van het leven op zijn of haar manier zal meemaken. Voor een christen is het hoopvol dat er ooit aan alle pijn, onrecht en tranen een einde zal komen.

Je kunt als ouders je kind(eren) niet het volmaakte geven, maar wel voor hen zorgen, liefde en aandacht geven. Je bewust zijn van de gevolgen van bepaalde problemen en erover praten, steunen en helpen. Ook kun je anderen laten helpen, door op te passen, of een vertrouwelijk contact op te bouwen. Dat is geen falen, dat is goede zorg.  En bedenk: spelen is ontwikkelen.

Als je hier als kind nog middenin zit, kun je proberen open te zijn naar je ouder(s) en zo het samen te doen. Het kan onmogelijk zijn, maar zoek dan anderen om je verhaal te delen. Houd ook je eigen doelen vast en ga niet volledig op in de problemen thuis. Jouw eigen leven mag er ook zijn. Hoe ingewikkeld dat ook is.

En als volwassene mag je terugkijken en begrijpen wat het voor jou als kind betekende. En je kunt dan ook door therapie als dat nodig is, dingen die je belemmeren veranderen. In je eigen beleving en in je relatie(s). Het is leren accepteren wat je niet veranderen kan, de moed te hebben om te veranderen wat je kunt en in te zien wat het verschil is tussen beide. Zodat je weer vrij kunt leven.

Er is nog plek bij Driesnoer.  Dus meld je aan als je hulp nodig hebt om deze problemen op te lossen of je weg erin te vinden.