Eenzaamheid – wat moet je ermee?
Eenzaamheid is iets wat moeilijk te peilen is. Het is een verborgen probleem. Tenminste bij veel clienten, die ik heb horen zeggen, dat ze zich eenzaam voelden. We kunnen ons er iets bij voorstellen dat mensen die zich afzonderen in hun huis, of op straat leven, eenzaamheid ervaren. Terwijl het niet zo hoeft te zijn, overigens. Het kan een zelfgekozen situatie zijn, om alleen met jezelf te zijn. (Maar ik vermoed dat er dan grote teleurstellingen in het leven zijn geweest en het vertrouwen in mensen heel erg geschaad is.) De meest natuurlijke situatie is dat je mensen om je heen hebt, en dat je deze mensen regelmatig ‘ontmoet’. En dan bedoel ik een contact waarin iets van de binnenkant van jou en de ander zichtbaar wordt. Het grootste probleem met eenzaamheid is echter, dat het er kan zijn, terwijl we het niet weten en niet opmerken. Dat er aan de buitenkant een glimlach is, en aan de binnenkant een traan. Dat het goed lopende gezin, zoals het eruit ziet, van binnen maar een lege huls is, waar iedereen zijn eigen gang gaat. Dat er een gelukkig stel bij je in de straat woont, en je weet niet hoe onbereikbaar de partners zijn voor elkaars diepste behoeften. Dat je een hardwerkende alleenstaande ouder ziet, die het aardig op de rails heeft, maar die zich zo overbelast en onbegrepen kan voelen. Dat je een jongere ziet, die lekker bezig is met een vriendengroep, maar zich zo ongelukkig voelt vanwege een thuissituatie. Eenzaamheid is er, als je erop gaat letten, en bewust contact met de ander maakt.
Waar komt eenzaamheid vandaan?
Ik heb verschillende mensen gezien die moeilijke ervaringen hadden in hun jeugd. Je kunt denken aan moeilijke gezinsomstandigheden, zoals een (psychisch) zieke ouder, of handicaps. Of aan ingrijpende gebeurtenissen, zoals verlies van een ouder of werkeloosheid. In zulke situaties gaat het vaak om de draagkracht om dit een plek te kunnen geven en het houvast wat je aan elkaar hebt. Aandacht wordt anders verdeelt, je krijgt wellicht bepaalde verantwoordelijkheden. Je maakt heel andere dingen mee dan leeftijdsgenoten. Het kan je het gevoel geven anders te zijn. En toch, moeilijke dingen gebeuren nu eenmaal in het leven. Het belangrijkste is echter dat je het kunt ‘dragen’ en dat je het samen kunt dragen. Dan weet je dat er iemand is, als je het moeilijk hebt. Heb je dit niet, dan ligt eenzaamheid op de loer.
Ik denk ook aan de cliënten die ervaringen hebben met gepest worden op school. Of aan cliënten die werden geslagen, vernederd, of misbruikt. Dat zijn indringende ervaringen, waardoor ze zich minderwaardig zijn gaan voelen. Mag ik er wel zijn? Wat heeft mijn leven voor zin? Wie is er te vertrouwen? Het kan ervoor zorgen dat je al jong je terugtrekt in jezelf en dat je je heel eenzaam en ongeliefd voelt. En het meest moeilijke aan deze situaties is, is dat er vaak niet goed wordt gesignaleerd hoe groot de problemen zijn. Dat komt omdat je het verborgen houdt, omdat je bijvoorbeeld je ouder niet ‘zwart wilt maken’, of uit angst voor wat er dan gebeuren gaat. Het zijn angstige geheimen, die in je gedachten blijven zweven.
Ook heb ik jo
ngeren gesproken, die in een spagaat leefden tussen thuis en hun leven. Wat ze meekregen aan normen en waarden en wat ze tegenkwamen in hun jongerenwereld. Over seks enzo. Over er aantrekkelijk uitzien. Of over geaardheid. Over alles wat je niet mocht en gewoon wilde uitproberen, om te weten hoe het zit, zoals roken, drugs, en alcohol. Of wat je mee moest doen om erbij te horen in de groep of om aandacht te krijgen. Wat moet je dan, als je weet dat je ouders er niet blij van worden, maar heel erg boos? Je kunt er nergens mee terecht, je zit met knopen van binnen. En ja, eenzaam voel je je wel daardoor. Waar kun je terecht, zonder te worden afgewezen en hoe kun je geholpen worden je eigen weg te vinden?
En wie kent de eenzaamheid binnen huwelijken? Van de man die zich in zijn werk verdrinkt. Of de vrouw die zich richt op de kinderen en allerlei sociale contacten. Van de stille nachten, de slopende gedachten. Omdat er geen openheid is, geen begrip, geen vertrouwen onderling. Of het onbegrip omdat je zo anders reageert op moeilijke dingen. Of teleurstelling in verwachtingen die je had. Ik heb genoeg verhalen gehoord en pijn gezien, van mannen en vrouwen.
Als je het zo overziet, is er meer eenzaamheid dan je vaak
weet. Iedereen kan zich eenzaam voelen, om welke reden dan ook. Ik geloof zelfs dat een zekere eenzaamheid onderdeel is van ons leven. Maar ik weet ook dat je verbonden voelen met andere mensen een goed medicijn is tegen eenzaamheid. En dat is waar ik met de mensen die mij hun verhalen vertellen ook mee bezig ben. In het er zijn als therapeut. Maar ook in het ontdekken en versterken van de verbindingen met mensen om hen heen.
Wat kun je doen als je je eenzaam voelt?
- Het belangrijkste is: sluit je niet op in je gevoelens en gedachten. Het worden immense cirkels, waar je geen heil in vindt, alleen maar steeds grotere problemen. Dus DOE IETS.
- Bedenk wanneer je je eenzaam bent gaan voelen. Waar heeft het mee te maken? Dat helpt jezelf te begrijpen.
- Wat zou er anders moeten worden om je minder eenzaam te gaan voelen? Ga hiermee aan de slag. (Dat kan door een zelfhulpboek, een coach, of een therapeut zoals bij Driesnoer)
- Is er iemand die je vertrouwt en die kan luisteren? Ga erheen en probeer het te vertellen. Samen ben je sterker.
- Weet je niemand? Bel iemand anoniem, of zoek online hulp. Er zijn verschillende mogelijkheden. (www.sensoor.nl; www.chris.nl, bijvoorbeeld).
- Probeer zelf iets te ondernemen. Zoals een sport gaan doen, of een breiclubje, of een vrouwengroep. Het kan dan gaan om contacten opbouwen, afleiding zoeken, of gewoon een voldaan gevoel hebben. Je hoeft niet altijd te praten over moeilijke gevoelens, maar iets doen helpt al heel veel om je anders te gaan voelen.
Wat kun je doen om anderen te helpen in hun eenzaamheid?
De kern is: heb een opmerkzaam hart, een luisterend oor, en een steunende hand. Houd anderen in het oog en onderhoud goede contacten. Het gaat om meer dan vluchtig contact, om oprechte betrokkenheid. En als er dan zomaar wat wordt gezegd, probeer te begrijpen wat de ander zegt. Het kan best zijn dat je soms tussen de regels door moet lezen. Je hoeft geen gedachten te kunnen lezen, om wel opmerkzaam te kunnen zijn op ‘hints’. En als het in je mogelijkheden ligt, open je huis en nodig uit voor een kopje koffie of maaltijd. Een wandeling kan ook, of praktische hulp. Wees beschikbaar om er voor anderen te kunnen zijn.
Wat vind je bij Driesnoer?
Ik heb zelf ervaren wat eenzaamheid is, en kan dus heel goed meevoelen. Maar ik kan ook met je meedenken om weer lijntjes te leggen naar anderen, en jezelf terug te vinden. Dat heeft tijd en aandacht nodig, en die bied ik je!
